Ziemiańskie historie
Strona Glowna Galeria Biogramy Miejscowosci Historia mowiona Dodaj historie Wyszukaj Bibliografia
 Strona główna  Biogramy / genealogia  Jan Heydatel 

osoba :
     Jan Heydatel

pokrewieństwa :
     brak ...

nota biograficzna :


ur. 27 XII 1800 r. w Siemiatyczach, jako syn Józefa Heydatel hrabiego de Rothville i Polki, Marii Korbackiej.

Jego ojciec, Józef Heydatel przybył do Polski z badeńskiego miasteczka Rottweil na pograniczu francusko-niemieckim w 1783 r. Do swoich podlaskich dóbr sprowadziła go księżna Anna Jabłonowska. Heydatel był lekarzem, dr nauk przyrodniczych, absolwentem cenionego w owym czasie w naukach medycznych Uniwersytetu w Bonn. W Siemiatyczach na Podlasiu założył instytut dla akuszerek – jedną z pierwszych szkół położnych w ówczesnej Polsce. W Siemiatyczach 27 grudnia 1800 r. przyszedł na świat Jan.

Przyszły inżynier naukę pobierał w gimnazjum w Białymstoku, a następnie na wydziale fizyko-matematycznym Uniwersytetu w Wilnie, na którym w 1824 r. uzyskał stopień kandydata nauk matematycznych. Następnie kontynuował naukę w Instytucie Pedagogicznym. W okresie studiów przyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem, obaj należeli do tajnego polskiego stowarzyszenia patriotycznej młodzieży (Zgromadzenie Filaretów). Stowarzyszenie zostało wykryte przez władze carskie, nastąpiły aresztowania. W wyniku procesu wielu studentów skazano na zsyłkę w głąb Rosji, wśród nich Adama Mickiewicza i Jana Heydatela. Heydatel trafił do guberni archangielskiej, gdzie, na własną prośbę, został przydzielony do służby inżynieryjnej (korpusu inżynierów komunikacji). Po paru latach służby w Archangielsku, ukończył Instytut Inżynierów Komunikacji w Petersburgu z wyróżnieniem oraz stopniem inżyniera porucznika. Rozpoczęła się jego błyskotliwa kariera jako inżyniera wodnego. W 1837 r. zaprojektował modernizację kanału Bug-Dniepr, a następnie przez kilka lat kierował pracami nad tym kanałem. Po ukończeniu z sukcesem tej dużej inwestycji powierzono mu rozbudowę portów morskich w Windawie i Parnawie. Uczestniczył również w przebudowie portu w Rydze oraz Astrachaniu, gdzie opracował także projekt regulacji Wołgi.


W tym czasie, w połowie XIX wieku dojrzewały plany, aby lepiej wykorzystać fakt, że porty w Lipawie i Windawie są (prawie) niezamarzające. Władze carskie postanowiły, aby jeden z tych portów połączyć z rosyjską siecią kolejową. Główne Towarzystwo Rosyjskich Dróg Żelaznych było gotowe zbudować nową linię kolejową, o ile wcześniej dokona się rozbudowy wybranego portu. Dokonanie wyboru pomiędzy Lipawą a Windawą powierzono pod koniec 1856 r. inżynierowi-pułkownikowi Heydatelowi. W marcu 1857 r. Heydatel przedstawił ekspertyzę, w której uzasadniał wybór portu w Lipawie, argumentując m.in., że port ten krócej niż Windawa pozostaje zamarznięty (zwykle tylko kilka dni w roku) oraz znajduje się bliżej europejskich centrów handlowych. Heydatel opracował następnie projekt rozbudowy portu. Jesienią 1859 r. powołano Komitet ds. rozbudowy portu w Lipawie, na którego czele stanął inżynier Heydatel. Uroczysta inauguracja budowy miała miejsce w maju 1861 r. Prace zakończono po 7 latach, późną jesienią 1868 r. W ramach rozbudowy powstały masywne, kamienne mola, pogłębiono i poszerzono kanał portowy, tak że bez obaw mogły wpływać jednostki z ładunkiem 400, a nawet 500 ton. Zbudowano także dwie latarnie morskie, w tym główna z nich o wysokości 103 stóp, Jej sygnał świetlny był widoczny w promieniu 12 mil morskich. Podczas prac Heydatel użył pogłębiarki własnego pomysłu i jako pierwszy w Rosji wykorzystał dynamit podczas prac podwodnych. Lipawa stała się bez wątpienia jednym z najładniejszych i najwygodniejszych portów, nie tylko na rosyjskim wybrzeżu, lecz na całym Bałtyku. Rozbudowa portu w Lipawie miała wg pierwotnych planów potrwać 4 lata, trwała jednak prawie dwukrotnie dłużej, na co pewien wpływ mogły mieć wydarzenia 1863 r. w Polsce i na Litwie – w styczniu 1863 r. wybuchło tam powstanie przeciw carskiej Rosji. 

Za sympatie okazywane powstańcom Heydatel został odwołany z Lipawy do Petersburga, pozbawiony stopnia generalskiego i zatrudniony w Ministerstwie Komunikacji jako zwykły urzędnik. Następnie wysłano go na Kaukaz, gdzie przeprowadził regulację rzeki Terek w rejonie miasta Kizlar. Gdy sprawy budowy portu w Lipawie zaczęły się komplikować został w 1866 r. wysłany do jej ukończenia. Przywrócono mu stopień generalski i stanowisko w Kownie oraz kierownictwo prac w Lipawie. Po ukończeniu inwestycji inżynier-generał Heydatel na początku 1869 r. opuścił Lipawę. W ostatnim okresie życia zajmował się regulacją delty Wołgi w Astrachaniu, gdzie zresztą pracy nie zakończył, zmuszony stanem zdrowia do powrotu do Petersburga. 

Zmarł w Warszawie 1 kwietnia 1871 r. Pozostawił żonę Elżbietę z Hryniewiczów oraz córkę Helenę i synów Henryka i Edmunda. W tym samym 1871 r. Lipawa otrzymała także swoje długo wyczekiwane połączenie kolejowe.


Źródło: Tygodnik Ilustrowany, nr 80 z 12 VII 1884 r. 




 data dodania: 2018-11-29