Ziemiańskie historie
Strona Glowna Galeria Biogramy Miejscowosci Historia mowiona Dodaj historie Wyszukaj Bibliografia
 Strona główna  Biogramy / genealogia  Michał Broel-Plater (Plater-Zyberg), h. własny 

osoba :
     Michał Broel-Plater (Plater-Zyberg), h. własny, wicegubernator cywilny wileński

pokrewieństwa :
     brak ...

nota biograficzna :


Ur. 28 XII 1777 r. 
wicegubernator cywilny wileński
Był synem Kazimierza Konstantego Broel-Platera i Izabeli. Otrzymał staranne wykształcenie dzięki matce, która wykazywała szerokie zainteresowania kulturalne. W czasie powstania kościuszkowskiego służył w korpusie inżynierów koonnych. 1 VII 1794 r. w obozie pod Pracką Wolą awansowany został z konduktora na podporucznika, a 8 IX przydzielony jako jeden z trzech oficerów do korpusu gen. Karola Sierakowskiego. Bezpośrednio po powstaniu,  znajdował się w Warszawie. Prawdopodobnie w r. 1802 przebywał z rodziną za granicą, m. in. w Paryżu. 

Po powrocie do kraju doszło do skutku jego małżeństwo z Izabelą Heleną baronówną Syberg zu Wischling. Cesarz Aleksander I miał podpisać ukaz zezwalający P-owi «dołączyć do swojego nazwiska nazwisko swego teścia… i nazywać się odtąd dziedzicznie hrabią Plater-Syberg» (Manteuffel datuje umowę przedślubną na 25 XII 1803, a ukaz na 10 VII 1804). W r. 1805 (15 IX) powołany został na członka honorowego Uniw. Wil., co dało znowu asumpt do wybrania go 15 I 1806 na wizytatora szkół w guberniach mohylewskiej i witebskiej (należących do wydziału szkolnego wileńskiego). Wyznaczony na dwuletnią kadencję – do r. 1808 – nie podjął właściwie swoich czynności wizytatorskich, na co użalał się Jan Śniadecki. 

Gdy gubernatorem cywilnym wileńskim został w lipcu 1816 r. Ksawery Lubecki, wówczas dobrze mu znany Michał Plater-Zyberg równocześnie objął funkcję wicegubernatora cywilnego wileńskiego. Ponieważ Lubecki niemal w tym samym czasie został delegowany do trójpaństwowej komisji likwidacyjnej, wobec tego nie objął nawet urzędowania w Wilnie, przebywając przeważnie w Warszawie. Zatem funkcje jego zastępcy objął nowo kreowany wicegubernator i sprawował je przez lata 1817 i 1818. 

W tym czasie ożywiła się z dawna dyskutowana sprawa zniesienia poddaństwa chłopów, której P. Z. i jego bracia: Ludwik, Kazimierz i Konstanty, byli gorącymi zwolennikami; sam Michał jakoby dyskretnie nakłaniał w r. 1817 marszałków powiatowych do wniesienia tej sprawy na wokandę nadchodzących t. r. sejmików szlacheckich. Stała się też ona przedmiotem ożywionej dyskusji na sejmiku gubernialnym w Wilnie (30 XII 1817) i wywołała stanowczy protest delegata pow. oszmiańskiego Michała Paszkowskiego. Okrzyknięty zdrajcą, szukał pomocy u Michała Platera-Zyberga P-a-Z-a, któremu w sposób przesadny przedstawił te wydarzenia. I wówczas P.-Z., jakkolwiek sam sprzyjał dyskutowanej sprawie i na pewno o zajściach na sali sejmikowej dobrze był informowany przez raporty policyjne, a zwłaszcza przez brata Kazimierza, polecił zamknąć tego samego dnia salę obrad i jej drzwi opieczętować; dn. 5 (17) I 1818 udzielił listownego upomnienia marszałkowi gubernialnemu Teodorowi Roppowi za dopuszczenie dyskusji nad tak drażliwą materią. Dn. 31 XII 1817 powiadomił o zajściach wojennego gubernatora Rimskiego-Korsakowa najpierw pismem prywatnym, a 7 (19) I 1818 w szczegółowym raporcie. Zarządzenia P-a-Z-a wzburzyły opinię przeciw niemu, wznowiono wprawdzie obrady (bardzo niekompletne) w prywatnym mieszkaniu T. Roppa, ale wkrótce zostały one zakończone. Szczegółowy przebieg sejmiku przedstawił P.-Z. w liście do Aleksandra I z 13 (25) I t. r., ale zaznaczył, że starał się wykazać swoim współobywatelom na Litwie korzyści płynące z ukazów z 1816 i 1817 r., znoszących poddaństwo chłopów w Kurlandii i Estonii. W przeciwieństwie do propozycji sejmikowych utworzenia komisji dla opracowania projektu reformy włościańskiej, P.-Z. sugerował powołanie przez cesarza specjalnej komisji dla wysondowania opinii szlachty w sprawie zniesienia poddaństwa na Litwie. Na raport P-a-Z-a i Rimskiego-Korsakowa (z 27 II st. st. 1818) cesarz odpowiedział dopiero reskryptem z 17 (29) IV t. r., polecając wojennemu gubernatorowi wyrazić naganę T. Roppowi i P-owi-Z-owi «mającemu – jak się wyraził – spaczone o samej rzeczy pojęcie».

Na marginesie dyskutowanych projektów warto zaznaczyć, że zwolennicy ich w znacznej części należeli do wolnomularstwa. Wolnomularzem był również Michał Plater-Zyberg (nie był pod tym względem wyjątkiem wśród Platerów). Należał do założycieli i członków czynnych loży symbolicznej «Szkoła Sokratesa» (założonej w lutym 1818) w Wilnie, następnie był członkiem honorowym loży «Doskonała Jedność» i «Zum Guten Hirten»; w wolnomularstwie osiągnął IV stopień wtajemniczenia (kawalera wybranego). Z okresu pełnienia funkcji wicegubernatora znane są jego dwa zarządzenia: jedno w sprawie oświetlenia miasta Wilna (1818), drugie, może z r. 1817, dotyczące uprawnień obywateli do głosowania przy wyborach na sejmiki (Prawidła dla cenzoryatów…, Wil. b. d.). P.-Z. należał do utworzonego w r. 1818 w Wilnie Tow. Typograficznego, którego celem było upowszechnianie czytelnictwa. Nie udało się ustalić daty ostatecznego zakończenia przez P-a-Z-a urzędowania jako wicegubernatora; w r. 1820 występuje już jako «były wicegubernator wileński». Wg Konarskiego P.-Z. był w tym czasie radcą rządu na Kurlandię w Mitawie.

O działalności P-a-Z-a w n. l. wiemy bardzo mało. Jego majątki, które wziął po żonie w posagu, położone w Kurlandii, Inflantach polskich i na Litwie, obejmowały powierzchnię ok. 1 700 km2 z 15 000 «dusz». Sam P.-Z. odziedziczył po ojcu Wielką Indrycę w pow. dyneburskim i był współdziedzicem, razem z bratem Ludwikiem, także innych posiadłości. Rezydencjami Platerów-Zyberków były Schlossberg w Kurlandii i Liksna w Inflantach. W Schlossbergu w okręgu iłłukszteńskim znajdował się pałac z ogrodem i parkiem, kaplica katolicka p. wezw. Najśw. Marii Panny, a w r. 1861 powstała tam, zapewne dzięki P-owi-Z-owi, ochronka katolicka. W Iłłukszcie starał się P.-Z. utrwalić wpływy polskie, dzięki niemu oderwano Iłłuksztę od szkolnictwa dorpackiego i włączono do okręgu szkolnego wileńskiego. W Uzułmujży w Kurlandii wystawił P.-Z. w r. 1820 murowany kościół p. wezw. św. Piotra i Pawła, a w r. 1831 w Suboczu (pow. iłłukszteński) kościół parafialny p. wezw. św. Michała. W Liksnie znajdował się pałac wzniesiony w r. 1798, bogaty księgozbiór oraz kościół p. wezw. Jezusa, Marii, Józefa. Panowała tutaj atmosfera polska, w której wychowywała się przez pewien czas Emilia Plater, córka Ksawerego, stryjecznego brata P-a-Z-a. Syn P-a-Z-a Kazimierz był uczestnikiem powstania listopadowego jako oficer w kwatermistrzostwie, a po klęsce przebywał w Dreźnie. Po powstaniu P.-Z. utrzymywał korespondencję z synem i swoim bratem Ludwikiem, należącym do kręgu osób związanych z Adamem Jerzym Czartoryskim (korespondencja ta przechowywana w Muz. Raperswilskim uległa zniszczeniu). P.-Z. miał opinię człowieka wykształconego, należał do założycieli Kurlandzkiego Tow. Naukowego dla badania literatury i sztuki, był też autorem krótkiej rozprawki Ueber Meteorit in Lixna (z tablicami). Zmarł najprawdopodobniej w r. 1862 w Schlossbergu (lub 1 XI 1863), pochowany został w Liksnie obok swej żony Izabeli Heleny (1785–1849).

Platerowie-Zyberkowie pozostawili 9 dzieci żyjących, a mianowicie: wspomnianego Kazimierza (1808–1876), dziedzica wielu majątków położonych w Kurlandii (m. in. Schlossbergu, Iłłukszty), Henryka Wacława Ksawerego (1811–1850), dziedzica majątków inflanckich (m. in. Liksny), Konstantego (1814–1850) i Stanisława Kostkę Kazimierza Jana (1823–1895 lub 1896), obu dziedziczących część dóbr kurlandzkich; ostatni z wymienionych był majorem inżynierii wojsk rosyjskich, marszałkiem szlachty pow. dyneburskiego, kuratorem honorowym gimnazjum dyneburskiego, działaczem 1863 r. Z córek pozostały: Ludwika (1805–1888), żona Karola Jerzego Borcha, marszałka szlachty gub. witebskiej, Izabela (ur. 1809), za Julianem Emerykiem Roppem, Józefina, za Fabianem Platerem, Maria (1813–1893), żona Mikołaja Szadurskiego, i Anna za Ludwikiem Orpiszewskim (zob.); wymienia się jeszcze 7 dzieci zmarłych w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym.

 

Helena Wereszycka



lŹródło: Internetowy Polski Słownik Biograficzny




 data dodania: 2018-04-20