Urodził się 1 II 1796 r. w
majątku Michaliszki na Wileńszczyźnie. Starannie wykształcony młodzieniec, władający jeżykami obcymi, dobrze
prezentujący się oficer w służbie W. Ks. Konstantego jako kapitan inżynierii
i adiutant księcia, porzuca karierę wojskowe i osiada w
Cisowie w gminie sztabińskiej, w swych odziedziczonych po matce włościach.
Dobra sztabińskie, obszarem rozległe - liczące
12 831 ha ziemi, były zadłużone ponad stan ich faktycznej wartości. Przypadek
zdarzył, że chorego Brzostowskiego odwiedził generał Ludwik hr. Pac, bogaty
sąsiad z Do-wspudy i widząc biedę Brzostowskiego, udzielił mu pożyczki. Po
jej otrzymaniu K. Brzostowski rozpoczął reformę gospodarki chłopskiej. W
1824 r. zniósł pańszczyznę i nadał chłopom wolność osobistą z równoczesnym
wydzierżawieniem im ziemi uprawnej, łąk, ogrodów, zabudowań gospodarczych. Kolejnym etapem było tworzenie samorządności
wiejskiej oraz instytucji socjalnych, jak: nauczanie, opieka lekarska, kasa
pożyczkowa, zaopatrzenie. Następnym zadaniem stało się takie
uprzemysłowienie dóbr, przy którym każdy mieszkaniec miał zapewnioną pracę
we dworze lub manufakturach. Początkowo Brzostowski oddawał chłopom
jednomorgowe poletka, stosując system licytacji dzierżaw, co pobudzało
chłopów do aktywności, stosowaniu płodozmianu, podnoszenia plonów.
Przyczyniło się to do wzrostu zamożności chłopstwa i eliminacji pijaństwa.
Brzostowski opracował tzw. kodeks karny oparty
na samorządzie, który większością głosów sprawy konfliktowe rozstrzygał
między włościanami i dbał m.in. o dopełnienie obowiązku posyłania dzieci do
szkoły. Wokół dworu rozbudował gorzelnie, browar, cegielnie,
tartak, młyn wodny, wiatrak, małe garbarnie. Brzostowski był miłośnikiem
techniki opartej np. na skonstruowanej przez siebie dojarce, wirówce do
mleka, maszynce do obierania ziemniaków. Produkowane wyroby sprzedawano poza
region, a nawet do Rosji. Intensyfikacja gospodarki chłopskiej uczyniła
zadłużony dotąd majątek ekonomicznie silnym, a byt gminy - dostatnim.
Pomoc finansowa Paca oraz realizacja umowy na
odlewy do śluz Kanału Augustowskiego, pozwoliły Brzostowskiemu spełnić
zamierzenia. Hutę szkła zbudował zaledwie w sześć miesięcy. Huta o
powierzchni ponad 1000 m2 me ustępowała wielkością i nowoczesnością hutom
szklanym w kraju i w Rosji. Piece szklarskie z żelaza były nowością w
Polsce. Wyrabiano tam butelki, szyby, lichtarze, kałamarze, naczynia
aptekarskie i laboratoryjne oraz zestawy stołowe. W stosunkowo krótkim czasie wystawił formiernię oraz hutę maszyn rolniczych
o łącznej powierzchni ponad 5000 m . Był to wiec jeden z największych
zakładów metalowych w ówczesnej Polsce. W manufakturach
sztabińskich były zainstalowane urządzenia stanowiące szczyt ówczesnej
techniki, np. maszyna parowa o sile 20 koni mechanicznych, telegraf
elektromagnetyczny, jako pierwsze w Polsce tego rodzaju urządzenie,
uruchomiony w 1850 roku.
Dokumentem prawnym, gwarantującym przyszłość
całego dzieła wielkiego reformatora, miał stać się ostatni - trzeci -
testament. Zawierał on nie tylko ostatnią wolę K. Brzostowskiego, lecz także
szczegółowe instrukcje dalszego gospodarowania "Rzeczpospolitą Sztabińską".
Miał nadzieję, iż zapewni "instytucji rolniczo - fabrycznej" (jak ją nazwał)
solidnego i uczciwego kontynuatora swej pracy. Z tego też względu 1/2
czystego zysku przeznaczył Brzostowski testamentem na płace dla
administratora i jego rodziny. Niestety, ta decyzja - oparta na ufności w
dobrą wolę swego następcy - okazała się fatalna w skutkach.
Wyczerpany fizycznie 30 - letnią intensywną pracą wyjechał na leczenie do
Paryża. Zmarł 25 VII 1854 r. w wieku 59 lat i tam został pochowany. W tym
samym roku Sąd Pokoju uprawomocnił testament. Majątek Brzostowskiego
otrzymał prawa gminy. Gmina Sztabin jako Instytucja Rolniczo - Fabryczna
została później potocznie nazwana Fundacją Sztabińską.
Źródło: Suwałki. Biografie. Karol hr. Brzostowski www.dziecionline.pl
